تعریف پیچ
اگر روی یک میله دنده های مارپیچی ایجاد کنیم که تحت زوایای X ایجاد کنیم، در واقع پیچ ساخته ایم. شیارها یا دنده های ایجاد شده روی سطح خارجی میله با توجه به کاربردهای مختلف پیچ در زوایای مختلف و در حالت های تک شیاری، دو شیاری، سه شیاری و گاهی بیشتر ایجاد می شوند. ایجاد دنده های یا شیارهای پیچ توسط دستگاه های مختلف از جمله دستگاه بولت میکر و یا به صورت کلاسیک به وسیله حدیده انجام می گیرد.
تعریف مهره
چنانچه شیارهای ایجاد شده در سطح خارجی یک میله استوانه ای در سطح داخلی آن ایجاد شود مهره بوجود می آید. در واقع پیچ ها عکس مهره ها هستند.
اجزاء مختلف دنده های پیچ و مهره
d ) قطر خارجی پیج ( قطر داخلی مهره)
d1 ) قطر داخلی پیچ یا قطر خارجی مهره
h ) ارتفاع واقعی دندانه
p ) گام دنده پیچ یا مهره
a ) زاویه بین دو دندانه
L ) طول قسمت دنده شده پیچ و مهره
L1 ) طول قسمت انتهایی یا بدون شیار سوراخ مهره
معرفی انواع پیچ ها از نظر کاربرد
پیچ ها با توجه به شکل پروفیل دنده ها که در دو سیستم متریک و اینچی ساخته می شوند، از نظر کاربرد به دو دسته عمده تقسیم می شوند:
پیچ های اتصالی :
پیچ هایی هستند که برای اتصال، یا بسته شدن بین دو یا چند قطعه نسبت به هم به کار می روند. زاویه بین دو دندانه این گونه از پیچ ها در سیستم متریک برابر با 60 درجه و در سیستم اینچی برابر با 55 درجه ساخته می شوند.
پیچ های انتقال حرکت :
زاویه بین دندانه های این گونه از پیچ ها 30 درجه بوده و شکل پروفیل دنده ها به گونه ای است که برای انتقال حرکت مورد استفاده قرار می گیرند.در جدول زیر انواع مختلف پروفیل دندانه ها، زاویه بین دندانه ها، علامت اختصاری و بعضی از علائم مشخصه آن ها طبق استاندارد ISO و DIN را مشاهده می کنید.
|
کاربرد |
علامت مشخصه |
پروفیل دنده |
نوع پیچ |
|
ساعت، صنایع دقیق |
M |
|
دنده متریک ISO |
|
عمومی ( رزوه معمولی) |
دنده متریک با لقی زیاد |
||
|
عمومی ( رزوه معمولی) |
رزوه داخلی متریکی استوانه ای |
||
|
پیچ با بدنه کششی |
|||
|
رزوه داخلی برای پیچ های بست و |
رزوه خارجی متریکی مخروطی |
||
|
پیچ های بست و روغن خورها |
|||
|
رزوه لوله، بدون آب بندی |
G |
|
رزوه لوله، استوانه ای |
|
رزوه لوله با آب بندی، برای لوله هلی |
Rp |
|
رزوه لوله، استوانه ای ( رزوه داخلی) |
|
R |
|
رزوه لوله، مخروطی( رزوه خارجی) |
|
|
عمومی، به عنوان رزوه انتقال حرکت |
Tr |
|
رزوه ذوزنقه ای متریک ISO |
|
عمومی، به عنوان رزوه انتقال حرکت |
S |
|
رزوه دنده اره ای |
|
عمومی |
Rd |
|
رزوه دنده گرد |
|
رزوه دنده گرد با فاصله انتقال زیاد |
تقسیم بندی پیچ ها :
پیچ ها از نظر گام، تعداد راه، جهت گردش و سطح پیچ شامل دسته بندی های مختلفی می باشند.
گام پیچ :
پیچ ها از نظر گام به انواع مختلفی دسته بندی می شوند. مانند گام در پیچ های دنده متریک(میلی متری) یا گام در پیچ های دنده اینچی و مدولی.
گام در پیچ های دنده معمولی (میلی متری):
فاصله بین دو برآمدگی متوالی را گام پیچ گویند.
گام در پیچ های اینچی :
تعداد دنده در اینچ را گام گویند.
گام در پیچ های دنده مدولی:
پیچ های مدولی یعنی پیچی که گام آن مضربی از عدد π است، مانند پیچ های حلزونی.
گام پیچ های دنده متریک در چهار ردیف ظریف (f) ، متوسط یا معمولی (g) و خیلی درشت (sg) ساخته می شوند.
برای هر یک از پیچ های دنده ظریف، متوسط، درشت و خیلی درشت، جدول های استانداردی موجود است. جدول زیر که نمونه ای از این جدول ها است، به عنوان جدول پیچ دندانه درشت شناخته می شود و شما می توانید با داشتن قطر خارجی پیچ مورد نظر، اطلاعات لازم در مورد پیچ و مهره دندانه درشت را از جدول زیر استخراج کنید.
|
دنده پیچ متریک ( دندانه درشت) |
|||||||||
|
|
|||||||||
|
واشر |
مهره |
پیچ و مهره |
|||||||
|
ضمانت واشر |
قطر خارجی |
اندازه گوش تا گوش مهره |
آچار خور |
ارتفاع مهره |
ارتفاع سر پیچ |
گام |
سطح مقطع |
قطر داخلی |
قطر پیچ |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
|
|
– – – |
– – – |
– – – |
– – – |
– – – |
– – – |
0.25 0.25 0.3 |
0.36 0.6 0.8 |
0.676 0.876 1.010 |
1 1.2 1.4 |
|
0.3 0.3 0.5 |
4.5 5.5 6 |
4 4.6 5.2 |
3.5 4 4.5 |
1.4 1.6 1.8 |
1.2 1.4 1.6 |
0.35 0.4 0.4 |
1.22 1.72 2.49 |
1.246 1.480 1.780 |
1.7 2 2.3 |
|
0.5 0.5 0.5 |
7 7 8 |
5.8 6.4 6.9 |
5 5.5 6 |
2 2.4 2.8 |
1.8 2 2.4 |
0.45 0.5 0.6 |
3.19 4.34 5.81 |
2.016 2.350 2.720 |
2.6 3 3.5 |
|
0.8 1 1.5 |
9 11 12 |
8.1 10.4 11.5 |
7 9 10 |
3.2 4 5 |
2.8 3.5 4.5 |
0.7 0.8 1 |
7.50 12.3 17.3 |
3.090 3.96 4.70 |
4 5 6 |
|
2 2.5 3 |
17 21 24 |
16.2 19.6 21.9 |
14 17 19 |
6.5 8 9.5 |
5.5 7 8 |
1.25 1.5 1.75 |
31.9 50.9 74.3 |
6.376 8.052 9.726 |
8 10 12 |
|
3 3 4 |
28 30 34 |
25.4 27.7 31.2 |
22 24 27 |
11 13 15 |
9 10.5 12 |
2 2 2.5 |
102 141 171 |
11.402 13.402 14.752 |
14 16 18 |
|
4 4 4 |
36 40 44 |
34.6 36.9 41.6 |
30 32 36 |
16 17 18 |
13 14 15 |
2.5 2.5 3 |
220 276 317 |
16.752 18.752 20.102 |
20 22 24 |
|
5 5 5 |
50 56 60 |
47.3 53.1 57.7 |
41 46 50 |
20 22 25 |
17 19 21 |
3 3.5 3.5 |
514 509 636 |
23.102 25.454 28.454 |
27 30 33 |
|
6 6 7 |
68 72 78 |
63.5 69.3 75.0 |
55 60 65 |
28 30 32 |
23 25 26 |
4 4 4.5 |
745 897 1027 |
30.804 33.804 36.154 |
36 39 42 |
|
7 8 8 |
85 92 98 |
80.8 86.5 92.4 |
70 75 80 |
35 38 40 |
28 30 32 |
4.5 5 5 |
1204 1353 1626 |
39.154 41.504 45.504 |
48 52 |
تعداد راه پیچ
پیچ ها از نظر راه نیز دسته بندی شده اند. مانند پیچ های یک راهه، دو راهه ( دو نخه) و … . ( نخ پیچ اصطلاح صحیحی نیست اما در بین برخی از صنعت گران این اصطلاح رایج است.)
تصویر مقابل مفهوم تعداد راه در یک پیچ ، و برای نمونه یک پیچ سه راهه را نشان می دهد.
اصولاً در پیچ ها دو نوع گام وجود دارد. گام حقیقی و گام ظاهری. رابطه بین گام حقیقی و گام ظاهری برابر است با : تعداد راه × گام ظاهری = گام حقیقی
جهت گردش پیچ ها :
پیچ ها از نظر گردش به دو دسته پیچ های چپ گرد (LH) و راست گرد(RH) تقسیم می شوند. درشکل زیر یک پیچ چپ گرد و یک پیچ راست گرد دیده می شود.
دسته بندی سرپیچ ها
پیچ ها از نظر شکل سر و همچنین قسمت آچارخور به چند دسته تقسیم می شوند که در زیر به تعدادی از آن ها اشاره می شود.
پیچ های مغزی :
پیچ های مغزی به پیچ هایی گفته می شود که در تمام طول میله پیچ، دنده شده باشد. برای بستن یا باز کردن این نوع پیچ ها باید قسمتی از سر پیچ به صورت آلن یا شیاردار ساخته شوند.
1. پیچ مغزی با انتهای مخروطی پیچ گوشتی خور طبق استاندارد : DIN-ISO 27434
2. پیچ مغزی زبانه دار پیچ گوشتی خور طبق استاندارد : DIN-ISO27435
3. پیچ مغزی پیچ گوشتی خور با انتهای تخت پخ دار طبق استاندارد : DIN-ISO27436
جدول زیر مشخصات ابعاد و اندازه های پیچ های مغزی از M3 تا M12 را نشان می دهد.
|
t3 |
t2 |
t1 |
t max |
n |
d4 |
d3 max |
d2 |
d1 |
گام P |
قطرخارجی d |
|||
|
تا |
از |
تا |
از |
تا |
از |
||||||||
|
16 |
3 |
16 |
5 |
16 |
4 |
1.05 |
0.4 |
1.4 |
2 |
0.3 |
3 |
0.5 |
M3 |
|
20 |
4 |
20 |
6 |
20 |
6 |
1.42 |
0.6 |
2 |
2.5 |
0.4 |
4 |
0.7 |
M4 |
|
25 |
5 |
25 |
8 |
25 |
8 |
1.63 |
0.8 |
2.5 |
3.5 |
0.5 |
5 |
0.8 |
M5 |
|
30 |
6 |
30 |
8 |
30 |
8 |
2 |
1 |
3 |
4 |
1.5 |
6 |
1 |
M6 |
|
40 |
8 |
40 |
10 |
40 |
10 |
2.5 |
1.2 |
5 |
5.5 |
2 |
8 |
1.25 |
M8 |
|
50 |
10 |
50 |
12 |
50 |
12 |
3 |
1.6 |
6 |
7 |
2.5 |
10 |
1.5 |
M10 |
|
60 |
12 |
60 |
14 |
50 |
14 |
3.6 |
2 |
8 |
8.5 |
3 |
12 |
1.75 |
M12 |
پیچ های سرشش گوش :
رایج ترین پیچ ها، پیچ های سر شش گوش هستند.در زیر به چند نوع از پیچ های سر شش گوش اشاره می شود.
1. پیچ سر شش گوش نیم دنده طبق استاندارد : DIN-ISO 4017
2. پیچ سرشش گوش تمام دنده طبق استاندارد : DIN-ISO4014
3. پیچ سر استوانه ای آلنی (شش گوش داخلی) طبق استاندارد :DIN-ISO4762
جدول اطلاعات و مشخصات اندازه های پیچ های سرشش گوش و سرشش گوش داخلی (آلنی)
|
L3 |
L2 |
L1 |
t حداقل |
s2 |
s1 |
k2 |
k1 |
e2 |
e1 |
d1 |
b2 |
b1 |
a |
d |
|||
|
تا |
از |
تا |
از |
تا |
از |
||||||||||||
|
40 |
6 |
40 |
6 |
40 |
8 |
2 |
3 |
7 |
4 |
2.8 |
3.6 |
7.66 |
7 |
20 |
14 |
2.1 |
M4 |
|
50 |
8 |
50 |
8 |
50 |
10 |
2.5 |
4 |
8 |
5 |
3.5 |
4.7 |
8.79 |
8.5 |
22 |
16 22 |
2.4 |
M5 |
|
60 |
10 |
60 |
10 |
60 |
12 |
3 |
5 |
10 |
6 |
4 |
5.9 |
11.05 |
10 |
24 |
18 24 |
3 |
M6 |
|
80 |
12 |
80 |
12 |
80 |
16 |
4 |
6 |
13 |
8 |
5.3 |
7 |
14.38 |
13 |
28 |
22 28 |
3.8 |
M8 |
|
100 |
16 |
100 |
16 |
100 |
16 |
5 |
8 |
16 |
10 |
6.4 |
9.4 |
17.77 |
16 |
32 |
26 32 |
4.5 |
M10 |
|
120 |
20 |
120 |
20 |
120 |
20 |
6 |
10 |
18 |
12 |
7.5 |
11.7 |
20.03 |
18 |
36 |
30 36 |
5.3 |
M12 |
|
200 |
25 |
200 |
25 |
200 |
30 |
8 |
14 |
24 |
16 |
10 |
16.3 |
26.75 |
24 |
44 |
38 44 |
6 |
M16 |
|
200 |
40 |
200 |
40 |
200 |
40 |
10 |
17 |
30 |
20 |
12.5 |
19.8 |
33.53 |
30 |
52 |
46 52 |
7.5 |
M20 |
|
200 |
50 |
200 |
50 |
200 |
50 |
12 |
19 |
36 |
24 |
15 |
22.1 |
39.98 |
36.0 |
60 |
54 60 |
9 |
M24 |
پیچ های سرچهار گوش :
- پیچ های سرچهارگوش نیم رزوه واشر سر خود طبق استاندارد : DIN478
- پیچ های سرچهارگوش با زبانه کوتاه طبق استاندارد : DIN479
- پیچ های سرچهارگوش واشر سر خود زبانه دار طبق استاندارد : DIN480
جدول اطلاعات و مشخصات اندازه های پیچ های سرچهارگوش
|
L3 |
L2 |
L1 |
z3 |
z2 |
z1 |
k2 |
s |
k |
e |
d1 |
c |
b |
a |
d |
|||
|
تا |
از |
تا |
از |
تا |
از |
||||||||||||
|
|
|
40 |
8 |
30 |
10 |
|
|
1.2 |
5 |
5 |
6.5 |
3.5 |
9.5 |
2 |
16 |
2 |
M5 |
|
|
|
45 |
8 |
40 |
10 |
|
|
1.5 |
6 |
6 |
8 |
4 |
10.5 |
2 |
18 |
2.5 |
M6 |
|
40 |
16 |
55 |
10 |
45 |
16 |
1 |
2.5 |
1.8 |
8 |
8 |
10 |
5.5 |
13.5 |
2 |
22 |
3 |
M8 |
|
60 |
20 |
60 |
16 |
60 |
20 |
1 |
3 |
2 |
10 |
10 |
13 |
7 |
16.5 |
3 |
26 |
3.5 |
M10 |
|
60 |
25 |
90 |
20 |
90 |
25 |
1.25 |
3.5 |
2.5 |
13 |
12 |
17 |
8.5 |
20.5 |
3 |
30 |
4 |
M12 |
|
80 |
40 |
120 |
40 |
140 |
30 |
1.75 |
4.5 |
3 |
17 |
16 |
22 |
12 |
25 |
4 |
36 |
4 |
M16 |
پیچ های سراستوانه ای :
- پیچ های سراستوانه ای شیار دار دوسو : DIN-ISO 1207
- پیچ های سراستوانه ای تخت شیار دار دوسو : DIN-ISO1580
- پیچ های سراستوانه ای شش گوش داخلی (آلن) : DIN-ISO7978
جدول اطلاعات و مشخصات اندازه های پیچ های سراستوانه ای
|
t3 |
t2 |
t1 |
s |
n |
k3 |
k2 |
k1 |
e |
d2 |
d1 |
b |
d |
|
1.5 |
0.7 |
0.85 |
2 |
0.8 |
2 |
1.8 |
2 |
2.3 |
5.6 |
5.5 |
12 |
M3 |
|
2.3 |
1 |
1.1 |
2.5 |
1.2 |
2.8 |
2.4 |
2.6 |
2.87 |
8 |
7 |
14 |
M4 |
|
2.7 |
1.2 |
1.3 |
3 |
1.2 |
3.5 |
3 |
3.3 |
3.44 |
9.5 |
8.5 |
16 |
M5 |
|
3 |
1.4 |
1.6 |
4 |
1.6 |
4 |
3.6 |
3.9 |
4.58 |
12 |
10 |
18 |
M6 |
|
3.8 |
1.9 |
2 |
5 |
2 |
5 |
4.8 |
5 |
5.72 |
16 |
13 |
22 |
M8 |
|
4.5 |
2.4 |
2.4 |
7 |
2.5 |
6 |
6 |
6 |
8.01 |
20 |
16 |
26 |
M10 |
پیچ های سرعدسی و سرخزینه ای :
- پیچ های سرخزینه شیار دار دوسو طبق استاندارد : DIN-ISO 2009
- پیچ های سرعدسی با آچار خور صلیبی طبق استاندارد : DINEN ISO 7047
- پیچ های سرخزینه با آچار خور صلیبی طبق استاندارد : DIN-ISO 7046
- پیچ های سرعدسی شیار دار دوسو طبق استاندارد : DIN-ISO 2010
انواع مهره
مهره ها نیز همانند پیچ ها با توجه به شکل و نوع کاربردشان در انواع مختلفی تولید می شوند که مهم ترین آن ها مهره هی شش گوش هستند.
مهره های شش گوش :
مهره های شش گوش رایج ترین نوع مهره ها هستند که در جدول زیر مشخصات و اندازه های تعدادی از این مهره ها اشاره شده است.
در جدول زیر به مشخصات و اندازه های تعدادی از این مهره ها اشاره شده است.
|
اشپیل ISO1234 |
s2 |
s1 |
n |
m5 |
m4 |
m3 |
m2 |
m1 |
h2 |
h1 |
e2 |
e1 |
d |
d |
|
|
7 |
7 |
|
|
2.3 |
2.9 |
2.2 |
3.2 |
|
5.5 |
8.1 |
7.66 |
|
M4 |
|
|
8 |
8 |
|
|
3.5 |
4.4 |
2.7 |
4.7 |
|
6.2 |
10.4 |
8.79 |
|
M5 |
|
|
10 |
10 |
2 |
5 |
3.9 |
4.9 |
3.2 |
5.2 |
7.5 |
7.4 |
11.5 |
11.05 |
|
M6 |
|
|
13 |
13 |
2.5 |
6.5 |
5.1 |
6.4 |
4 |
6.8 |
9.5 |
8.9 |
16.2 |
14.38 |
|
M8 |
|
|
16 |
17 |
2.8 |
8 |
6.4 |
8.0 |
5 |
8.4 |
12 |
11.2 |
19.6 |
19.6 |
|
M10 |
|
|
18 |
19 |
3.5 |
10 |
8.3 |
10.3 |
6 |
10.8 |
15 |
14.2 |
21.9 |
21.9 |
16 |
M12 |
|
|
24 |
24 |
4.5 |
13 |
11.2 |
14.1 |
8 |
14.8 |
19 |
17.8 |
27.7 |
27.7 |
22 |
M16 |
|
|
30 |
30 |
4.5 |
16 |
13.5 |
16.9 |
10 |
18 |
22 |
20.7 |
34.6 |
34.6 |
28 |
M20 |
|
|
36 |
36 |
5.5 |
19 |
16.1 |
20.2 |
12 |
21.5 |
27 |
25.0 |
41.6 |
41.6 |
34 |
M24 |
پیچ ها و مهره ها با توجه به کاربردشان در شکل ها و فرم های بسیار متنوعی ساخته می شوند. در شکل های زیر با نمونه هایی از این نوع مهره ها آشنا می شوید.
مهره شش گوش کلاهک گنبددار طبق استاندارد DIN 1589
مهره گرد سوراخ دار یک طرفه طبق استاندارد DIN 543
مهره شش گوش سر کروی طبق استاندارد DIN 917
مهره گرد سوراخ دار طبق استاندارد DIN 547
نوک پیچ ها( انتهای دنده پیچ ها)
انتهای دنده پیچ ها طبق استاندارد DIN ISO 4753 دسته بندی شده اند. لازم به توضیح است که انتهای دنده پیچ ها جزء طول پیچ محسوب می شود. در شکل زیر انتهای دنده پیچ ها و جدول مربوطه قابل مشاهده می باشد.
|
z2 |
z1 |
h14 |
h16 |
h14 |
d |
|
1.75 |
0.88 |
1.7 |
0.35 |
2.2 |
3.5 |
|
2 |
1 |
2 |
0.4 |
2.5 |
4 |
|
2.25 |
1.12 |
2.2 |
0.45 |
4 |
4.5 |
|
2.5 |
1.25 |
2.5 |
0.5 |
3.5 |
5 |
|
3 |
1.5 |
3 |
1.5 |
4 |
6 |
|
3.5 |
1.75 |
4 |
2 |
5 |
7 |
|
4 |
2 |
5 |
2 |
5.5 |
8 |
|
5 |
2.5 |
6 |
2.5 |
7 |
10 |
|
6 |
3 |
8 |
3 |
8.5 |
12 |
|
7 |
3.5 |
8.5 |
4 |
10 |
14 |
|
8 |
4 |
10 |
4 |
12 |
16 |
|
9 |
4.5 |
12 |
5 |
13 |
18 |
|
11 |
5.5 |
15 |
6 |
17 |
22 |
|
12 |
6 |
16 |
6 |
18 |
24 |
